Του Νίκου Τιμοθέου*
Πώς θα επιβιώσει ένας άνθρωπος, ένα έθνος στον 21ο αιώνα; Ποια εφόδια χρειάζεται; Μπορούν οι γνώσεις και οι δεξιότητες του 20ου αιώνα να διασφαλίσουν την επιβίωση, την ευημερία και την ευτυχία στον 21ο αιώνα;
Δυστυχώς όχι! Τα πάντα έχουν αλλάξει! Οι γνώσεις και οι δεξιότητες που μαθαίναμε και αναπτύσσαμε τον περασμένο αιώνα δεν αρκούν πια.
Το περιβάλλον έχει αλλάξει άρδην:
- Δεν υπάρχουν πια σύνορα. Η παγκοσμιοποίηση και η ψηφιακή διασύνδεση ατόμων, οργανισμών και κρατών είναι οδοστρωτήρες κάθε παλιού, τεχνητού φραγμού!
- Η τεχνολογία επηρεάζει τα πάντα ως υποδομή, ως περιβάλλον, ως εργαλείο και ως εμπορεύσιμο αγαθό.
- Οι πετυχημένοι οργανισμοί, επιχειρήσεις και δημόσιες υπηρεσίες του 21ου αιώνα δεν έχουν καμιά σχέση με τα αντίστοιχα του 20ου αιώνα.
- Ο πετυχημένος εργαζόμενος ή επιχειρηματίας του 21ου αιώνα έχει πολύ διαφορετικές γνώσεις και κυρίως δεξιότητες.
- Ο πετυχημένος εκτελεστικός (προϊστάμενος/διευθυντής/ηγέτης ή λειτουργός) δεν έχει καμιά σχέση με τον αντίστοιχο του προηγούμενου αιώνα.
Πώς μπορεί να ετοιμαστεί ο άνθρωπος για να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις;
Διεθνείς μελέτες, στις οποίες συμμετείχαν επιτυχημένοι εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων, επιστήμονες και επαγγελματίες πλείστων ειδικοτήτων και πετυχημένοι εκτελεστικοί και επιχειρηματίες, μας βοηθούν να διαμορφώσουμε το πλαίσιο της μάθησης στον 21ο αιώνα. Ένα πλαίσιο που ήδη αξιοποιούν χιλιάδες εκπαιδευτικοί και εκπαιδευτικά ιδρύματα όλων των βαθμίδων στις προοδευτικές χώρες.
Όλοι ανεξαιρέτως οι αρχές, οι πυλώνες και τα στοιχεία ενός τέτοιου μαθησιακού πλαισίου είναι απαραίτητα: πρότυπα, προδιαγραφές μαθησιακών αποτελεσμάτων (learning outcomes), αναλυτικά προγράμματα, υποδομές και εργαλεία, μαθησιακές μεθοδολογίες, διαδικασίες και δραστηριότητες, αξιολόγηση, ανατροφοδότηση και επαγγελματική ανάπτυξη.
Βασικές γνώσεις
Γλωσσική επάρκεια στη μητρική και σε ακόμη μια τουλάχιστον γλώσσα, λογική, μαθηματικά, φυσικές επιστήμες, υγεία, γεωγραφία και ιστορία, νομοθεσία, κρατική λειτουργία, ανθρώπινα δικαιώματα, περιβάλλον, οικονομικά, βασικές αρχές οργάνωσης και επιχειρηματικότητας και τοπική και παγκόσμια επικαιρότητα.
Μαθησιακές και δημιουργικές δεξιότητες
Επικοινωνία, ομαδική εργασία/συνεργασία, κριτική σκέψη και επίλυση προβλημάτων, δημιουργικότητα και καινοτομία και μεθοδολογίες δια βίου μάθησης – προετοιμασία για ολοένα αυξανόμενη πολυπλοκότητα και αντιμετώπιση της αλλαγής.
Οργάνωση, πληροφορία, μέσα και τεχνολογία
Διεργασίες και δεδομένα, πληροφορίες και τεχνογνωσία, μέσα διάδοσης και επικοινωνίας, τεχνολογίες επικοινωνίας, πληροφόρησης, επεξεργασίας και διαχείρισης δεδομένων και πληροφοριών – δυνατότητα εργασίας σε ποικίλα περιβάλλοντα εργασίας.
Δεξιότητες σταδιοδρομίας και προσωπικής και κοινωνικής ζωής
Ηθικές αξίες και αρχές, κοινωνικές και διαπολιτιστικές δεξιότητες, διαπροσωπικές σχέσεις, ευελιξία και προσαρμοστικότητα, πρωτοβουλία και αυτονομία, παραγωγικότητα, διεύθυνση και ηγεσία, υπευθυνότητα και λογοδοσία – δημιουργία υπόβαθρου για δημιουργική και παραγωγική εργασία, συνεχή αυτο-ανάπτυξη και ανέλιξη σε μεταβαλλόμενα περιβάλλοντα ή/και αλλαγές επαγγέλματος.
Μαθησιακή υποδομή και περιβάλλον
Για να προσφέρει μια κοινωνία -ένα κράτος, ένας οργανισμός/επιχείρηση- τη μάθηση που απαιτεί ο 21ος αιώνας, όπως την περιγράψαμε αδρά πιο πάνω, απαιτείται ένα σύγχρονο, δημιουργικό και καινοτόμο περιβάλλον (θεσμοί, δομές, διεργασίες, εκτελεστικοί, εμπειρογνώμονες, υποδομές, δάσκαλοι, εκπαιδευτές, μέντορες κά) το οποίο να εξασφαλίζει ότι ο μαθητής/ φοιτητής/ επιμορφωνόμενος θα αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και δεξιότητες με κατάλληλες παραγωγικές μεθοδολογίες και επαφή με τον πραγματικό κόσμο τόσο στο ομαδικό επίπεδο, στην τάξη και σε ομάδες εργασίας, όσο και στο ατομικό με εξατομικευμένη προσέγγιση που λαμβάνει υπόψη τις ατομικές του ικανότητες, κλίσεις και επιθυμίες. Αυτό προϋποθέτει συνεχή αξιολόγηση και προσαρμογή/αναβάθμιση όλων των συντελεστών που παραθέσαμε πιο πάνω.
Εκτελεστική διεύθυνση
Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί ότι η υλοποίηση ενός φιλόδοξου οράματος, όπως το πιο πάνω, απαιτεί «εκτελεστική αριστεία 21ου αιώνα»: εκτελεστικά στελέχη που να μπορούν να οργανώσουν, να διευθύνουν και να ηγηθούν παραγωγικά όλων των συντελεστών που απαιτούνται για να καταστήσουν δυνατή ΣΗΜΕΡΑ τη «μάθηση της 3ης δεκαετίας του 21ου αιώνα» (υλοποιώντας τη ΑΠΟΣΤΟΛΗ της παιδείας και της μάθησης να ικανοποιήσει τις ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ανάγκες) και παράλληλα να διασφαλίσουν ότι το ίδιο θα επιτυγχάνεται στο ΜΕΛΛΟΝ (υλοποιώντας το ΟΡΑΜΑ συνεχούς επικαιροποίησης παιδείας και μάθησης).
Χρηματοδότηση
Εκ των ων ουκ άνευ θεμελιώδης παράγοντας επιτυχίας είναι η διασφάλιση των αναγκαίων οικονομικών πόρων – τόσο για τους άψυχους συντελεστές (10-20% της επένδυσης ετησίως) για συντήρηση, αναβάθμιση και αντικατάσταση) πέρα από την αρχική επένδυση όσο και για τον άνθρωπο (15-20% των απολαβών του ετησίως) για αναβάθμιση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των διεργασιών του! Η μάθηση οφείλει να χρηματοδοτείται από το κράτος, τους οργανισμούς, τις επιχειρήσεις και τον εργαζόμενο πολίτη, ως ένα από τα απολύτως αναγκαία αγαθά (ισάξιο των: διατροφής, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ασφάλειας, ένδυσης και στέγης).
Μπορούμε στην Κύπρο; Ποιος θα ηγηθεί;
*Δημοσιεύτηκε σε ΠΟΛΙΤΗ και Φιλελεύθερο τον Δεκέμβρη του 2019